Phát biểu khai mạc và đề dẫn Hội thảo, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc cho rằng: Đất đai, tài nguyên khoáng sản là những nguồn lực vô cùng quý giá của quốc gia, nếu khai thác quản lý và sử dụng nguồn lực này hiệu quả sẽ góp phần quan trọng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của đất nước. Thời gian qua, việc phát huy sử dụng nguồn lực đất đai, tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường đã góp phần quan trọng làm tăng trưởng nhanh về kinh tế, góp phần tăng thu ngân sách, giảm bội chi ngân sách nhà nước, đóng góp và sự phát triển đất nước. Tuy nhiên, thời gian gần đây, thực trạng hoạt động quản lý, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường có một số hạn chế, làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế- xã hội, lãng phí, thất thoát nguồn lực của đất nước, gây bức xúc trong xã hội.

Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nêu rõ: Về quản lý đất đai, những hạn chế đã được nêu tại Nghị quyết Trung ương 6 khóa XI của Đảng đến nay vẫn hiện hữu. Công tác quy hoạch đất còn thiếu tính toán về hiệu quả kinh tế- xã hội- môi trường; lợi ích của Nhà nước và người dân có đất bị thu hồi chưa được bảo đảm tương xứng; nguồn lực về đất đai chưa được phát huy đầy đủ để trở thành nội lực quan trọng phục vụ phát triển kinh tế- xã hội; việc sử dụng đất nhiều nơi còn lãng phí, hiệu quả thấp; tham nhũng tiêu cực thất thu NSNN trong lĩnh vực quản lý đất đai còn lớn...

Bên cạnh đó, tình trạng khai thác khoáng sản trái phép, không phép xảy ra khá công khai nhưng các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp chưa có biện pháp xử lý quyết liệt và triệt để. Việc cấp phép thăm dò, khai thác ngoài vùng quy hoạch, sai thẩm quyền, khai thác vượt công suất theo giấy phép, không lập dự án cải tạo, phục hồi môi trường, không có thiết kế mỏ, không nộp tiền thuê đất và không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính trong lĩnh vực khai thác, chế biến, kinh doanh tài nguyên, khoáng sản còn diễn ra khá phổ biến. Tình trạng khai thác, sử dụng tài nguyên, khoáng sản thô làm cạn kiệt tài nguyên tương lai, lãng phí nguồn lực và chảy máu khoáng sản.

Cũng theo Tổng Kiểm toán Nhà nước, vấn đề kiểm soát ô nhiễm môi trường chưa được quan tâm đúng mức, làm ảnh hưởng nghiệm trọng đến lợi ích của người dân và xã hội như sự cố môi trường Formusa, DAP2 Lào Cai. Sự thiếu phối hợp chặt chẽ và kịp thời trong công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động quản lý đất đai, môi trường và khai thác, kinh doanh khoáng sản giữa các cơ quan có thẩm quyền cần phải được tăng cường...

Tổng Kiểm toán nhà nước Hồ Đức Phớc cho biết: KTNN đã và đang thực hiện một số cuộc kiểm toán chuyên đề về đất đai, tài nguyên khoáng sản và kiểm toán môi trường. Trên cơ sở những phát hiện kiểm toán, ngoài kiến nghị xử lý tài chính, truy nộp ngân sách nhiều nghìn tỷ đồng, kiến nghị về quản lý, tuân thủ quy định, KTNN đã có kiến nghị thay đổi, sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật trong quản lý và sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản, môi trường trong phạm vi toàn quốc. Tuy nhiên, công tác kiểm toán hoạt động quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản chưa thường xuyên, số lượng ít, việc kiểm toán mới dừng lại ở việc chú trọng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện nghĩa vụ tài chính, nghĩa vụ với NSNN mà chưa đánh giá toàn diện, đánh giá tính kinh tế, tính hiệu quả và hiệu lực đối với hoạt động quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản và môi trường hay đánh giá, kiến nghị sâu để thay đổi cơ chế, chính sách.

Tổng Kiểm toán nhà nước Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, để góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm toán việc quản lý đất đai, tài nguyên, khoáng sản và môi trường, KTNN tổ chức Hội thảo này nhằm tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán đồng thời hoàn thiện việc quản lý, khai thác và kinh doanh tài nguyên, khoáng sản theo hướng kinh tế, hiệu quả, hiệu lực, chống thất thoát, lãng phí. Trên cơ sở đó giúp Chính phủ, chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả quản lý; Quốc hội, HĐND các cấp giám sát tốt việc quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản cũng như kiểm soát vấn đề ô nhiễm môi trường nhằm phát triển bền vững.

Tổng Kiểm toán Nhà nước đề nghị Hội thảo tập trung thảo luận 5 vấn đề:

Một là, xác định rõ vai trò của KTNN đối với việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác đất đai, tài nguyên, khoáng sản và bảo vệ môi trường.

Hai là, đánh giá thực trạng công tác quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản và bảo vệ môi trường, chỉ ra những hạn chế, bất cập và nguyên nhân từ góc nhìn pháp luật, chính sách và quản lý tổ chức thực hiện; tác động qua lại và những vấn đề đặt ra trong việc quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản và kiểm soát ô nhiễm môi trường thông qua kết quả kiểm toán; phân tích hiệu quả trong quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản.

Ba là, đánh giá công tác kiểm toán việc quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản và môi trường của KTNN, nhận diện những mặt đã làm được, những hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp để khắc phục.

Bốn là, đề xuất các giải pháp để đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp kiểm toán đất đai, tài nguyên, khoáng sản và môi trường đảm bảo hoạt động kiểm toán đạt hiệu quả tốt nhất, tránh thất thoát tiền và tài sản nhà nước.

Năm là, đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản và bảo vệ môi trường từ góc độ hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế chính sach cũng như từ góc độ quản lý, điều hành và tổ chức thực hiện.

Ngay sau khi khai mạc, các đại biểu đã nghe một số bài tham luận được trình bày tại Hội thảo như: Nhận diện sai phạm trong quản lý, sử dụng đất đai và giải pháp ngăn chặn của TS. Vũ Đình Ánh; Thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất đai, tài nguyên, khoáng sản và môi trường, kết quả và những vấn đề đặt ra của PGS,TS. Nguyễn Thế Chinh- Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách tài nguyên và môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường); Thách thức trong quản lý nhà nước về đất đai đai, khoáng sản và môi trường của PGS,TS. Lê Huy Trọng- Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành V; Hoàn thiện phương pháp xác định giá định giá đất nhằm chống thất thoát NSNN của PGS,TS. Lê Xuân Trường- Trưởng khoa Thuế- Hải quan (Học viện Tài chính)…;

Ngoài các bài tham luận, các đại biểu, chuyên gia đã sôi nổi tham gia và phát biểu trực tiếp tại Hội thảo, đóng góp nhiều ý kiến hữu ích, khách quan cho Hội thảo về  việc quản lý, quy hoạch đất đai, tài nguyên khoáng sản; những bài học từ việc kiểm toán tài nguyên đất đai, khoáng sản, môi trường của các nước…đã thu hút sự quan tâm của đông đảo đại biểu và báo chí.

Phát biểu bế mạc Hội thảo,GS.TS Đoàn Xuân Tiên- Phó Tổng KTNN nhấn mạnh:

Sau một buổi sáng làm việc nghiêm túc với tinh thần khẩn trương, tích cực, khoa học và trách nhiệm, Hội thảo “Kiểm toán việc quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên khoáng sản, môi trường và những vấn đề đặt ra” do KTNN tổ chức đã hoàn thành chương trình đề ra.

Tham gia Hội thảo có trên 200 đại biểu tham dự, nhận được 35 bài viết đăng trong Kỷ yếu, 6 bài tham luận được trình bày tại Hội thảo…

Thông qua các bài viết đăng trong kỷ yếu, các bài tham luận đã trình bày cũng như ý kiến thảo luận trực tiếp tại Hội thảo đã đề cập tương đối toàn diện từ giác độ lý luận cũng như góc độ thực tiễn của vấn đề, chúng ta có thể khái quát ba vấn đề lớn sau đây:

Thứ nhất, các bài tham luận cũng như các ý kiến phát biểu, thảo luận đã thống nhất đất đai, tài nguyên khoáng sản là tài nguyên quốc gia, là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, đem lại nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước. Thời gian qua, Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã tập trung chỉ đạo hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật, cải cách hành chính trong quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên khoáng sản và môi trường để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Thứ hai, quản lý đất đai, tài nguyên khoáng sản và môi trường là vấn đề phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực quản lý nhà nước của các Bộ, ngành, địa phương và ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, sinh hoạt của người dân. Hội thảo đã đề xuất, kiến nghị các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên khoáng sản và môi trường trong thời gian tới.

Thay mặt Lãnh đạo KTNN, Phó Tổng KTNN Đoàn Xuân Tiên xin chân thành cảm ơn và đánh giá cao các bài tham luận, các ý kiến đóng góp chất lượng trong phần thảo luận của các đại biểu. Các ý kiến trao đổi, thảo luận tại Hội thảo sẽ được Lãnh đạo KTNN nghiên cứu, tiếp thu tối đa để KTNN có nhiều đổi mới, sáng tạo và khoa học, xây dựng các giải pháp hữu hiệu, đạt được nhiều thành tựu trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị được Đảng và Nhà nước giao phó, nhằm đáp ứng tốt hơn với những kỳ vọng, niềm tin và sự mong đợi của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và nhân dân.

Khánh Hòa