GS,TS. Đoàn Xuân Tiên - Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, GS,TS. Đoàn Xuân Tiên cho cho biết: Kể từ khi mở cửa nền kinh tế đến nay, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã tăng mạnh hằng năm, đặc biệt từ khi Việt Nam gia nhập WTO và ký kết hàng loạt hiệp định thương mại tự do. FDI đã là một trong những nhân tố quan trọng của nền kinh tế, bổ sung nguồn vốn quan trọng cho đầu tư phát triển, đóng góp vào tăng trưởng GDP và thu NSNN, ghi dấu ấn đậm nét trong xuất khẩu, tạo ra năng lực sản xuất mới, nâng cao khả năng cạnh tranh của DN Việt Nam.
 

Tuy nhiên, GS,TS. Đoàn Xuân Tiên nêu rõ, thực tế cũng đã bộc lộ rõ nhiều vấn đề tiêu cực, hạn chế của khu vực FDI. Hiện tượng các DN FDI kê khai, báo lỗ đã khá phổ biến, chiếm khoảng 50% tổng số DN FDI đang hoạt động trên cả nước, trong đó có nhiều nguyên nhân, nhưng phải kể đến hành vi “chuyển giá”.

  

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đoàn Xuân Tiên cũng thẳng thắn đề cập đến vấn đề các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, khi càng dựa nhiều vào FDI thì càng phụ thuộc vào kinh tế của các nước phát triển. Hơn nữa, dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, máy móc công nghệ nhanh chóng trở nên lạc hậu dẫn đến tình trạng các nhà đầu tư tìm cách chuyển giao những máy móc đã lạc hậu cho các nước nhận đầu tư. Hậu quả của việc này là giá trị thực của những máy móc chuyển giao rất khó xác định, gây tổn hại môi trường sinh thái, chất lượng sản phẩm thấp, chi phí sản xuất cao…

Toàn cảnh Hội thảo

Từ những vấn đề trên cho thấy một số hạn chế trong quản lý các dự án FDI thời gian qua, như chưa nhất quán giữa mục tiêu và biện pháp thực hiện thu hút FDI; các chính sách ưu đãi thu hút FDI được áp dụng chung cho toàn bộ các tỉnh thành, chưa dựa trên lợi thế cạnh tranh, đặc thù của mỗi địa phương; các chính sách ưu đãi vẫn chưa được một cơ quan độc lập, có năng lực đánh giá về kết quả thực hiện; chưa thực hiện đánh giá tác động đầy đủ của chính sách và chi phí lợi ích mà chính sách đạt được. Các thủ tục để được nhận ưu đãi chưa minh bạch, vẫn còn cơ chế xin cho, một số chính sách ưu đãi được ban hành nhưng không có quy định về điều kiện và thủ tục để được hưởng ưu đãi.
 

Qua hoạt động kiểm toán hằng năm, KTNN đã phát hiện nhiều sai phạm của DN FDI trong lĩnh vực môi trường, đất đai, chuyển giá, từ đó đã có các kiến nghị để cơ quan quản lý khắc phục những sai sót, yếu kém, sửa đổi, bổ sung các quy định để ngăn chặn các “lỗ hổng” về cơ chế, chính sách. Cùng với đó, KTNN đã chỉ rõ những hạn chế và bất cập trong chính sách, thực thi chính sách thu hút FDI thời gian qua.

Ban Chủ tọa Hội thảo

Tuy nhiên, các kiểm toán viên của KTNN mới thực hiện kiểm toán một số “mắt xích” rất nhỏ liên quan đến chính sách thu hút FDI như kiểm toán công tác quản lý thuế, đất đai, kiểm toán môi trường và cũng chưa có các chuyên đề kiểm toán riêng… Bởi cơ sở pháp lý để KTNN thực hiện kiểm toán việc ban hành chính sách và đánh giá việc thực thi chính sách thu hút FDI còn chưa rõ ràng, chưa theo đúng tinh thần của Hiến pháp và quy định của Luật KTNN.

Thêm nữa, công tác phối hợp giữa KTNN và các cơ quan quản lý nhà nước còn nhiều trở ngại do cơ sở pháp lý còn chưa rõ ràng, đặc biệt là về đối tượng, nội dung kiểm toán. Các chính sách và biện pháp thực thi chính sách thu hút vốn đầu tư FDI thường rất phức tạp, bao gồm nhiều khía cạnh như kinh tế, chính trị, ngoại giao, quốc phòng an ninh, xã hội, bản thân các dự án FDI cũng có quy mô lớn và ngày càng có xu hướng phát triển theo hướng công nghệ cao, phức tạp nên cũng đòi hỏi kiểm toán viên phải tích cực cập nhật kiến thức để am hiểu được các lĩnh vực mới.
 

Trong tầm nhìn trung và dài hạn, thu hút FDI vẫn là nhiệm vụ trọng tâm để tăng trưởng kinh tế, bù đắp sự thiếu hụt về vốn và ngoại tệ. Tuy nhiên, cần chủ động nhận diện mặt trái của việc thu hút đầu tư FDI đến kinh tế, chính trị, xã hội, đặc biệt là chú ý đến môi trường, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp và xây dựng các kế hoạch cụ thể nhằm khắc phục các bất cập, thách thức đang gặp phải.

Để đáp ứng kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân trong việc đánh giá các chính sách và việc thực thi các chính sách thu hút vốn đầu tư FDI, một trong những yêu cầu cấp bách đặt ra hiện nay là cần có các giải pháp nâng cao vai trò, chất lượng kiểm toán của KTNN để góp phần phòng ngừa, hạn chế những mặt trái từ đầu tư FDI, đảm bảo kỷ luật, kỷ cương và tính bền vững của nền tài chính quốc gia.

Chuyên gia Nguyễn Minh Phong phát biểu tại Hội thảo

Tại Hội thảo, các chuyên gia, đại biểu đã trình bày các tham luận, tập trung thảo luận về vai trò của khu vực FDI với kinh tế Việt Nam; dấu hiệu nhận biết hành vi chuyển giá của DN FDI và một số kiến nghị đối với hoạt động kiểm toán; thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả thu hút FDI vào Việt Nam; thực trạng thu hút, quản lý nhà nước đối với FDI tại một số địa phương dưới góc nhìn KTNN và giải pháp nâng cao hiệu quả vốn FDI…và 3 ý kiến phát biểu tại Hội trường của đại diện Bộ Tài chính, đại diện tỉnh Trà Vinh và KTNN chuyên ngành III. 

Qua Hội thảo nhằm tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm toán, trong đó tập trung vào việc thu hút vốn đầu tư FDI lành mạnh, làm trong sạch môi trường đầu tư, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của DN Việt Nam, tăng kim ngạch xuất khẩu, bảo vệ môi trường để góp phần vào thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Do đó, các chuyên gia, đại biểu đã tập trung phân tích, đánh giá, trao đổi quan điểm và làm rõ vai trò của KTNN trong lĩnh vực này nhằm góp phần tăng cường kỷ luật, kỷ cương, lành mạnh nền tài chính quốc gia.

Phát biểu bế mạc Hội thảo, Hội thảo nhận được 34 bài viết, 8 bài tham luận được trình bày và 3 ý kiến trao đổi, phát biểu thảo luận trực tiếp tại Hội trường hết sức sôi nổi. Thông qua các bài viết đăng trong kỷ yếu, các bài tham luận đã trình bày cũng như ý kiến thảo luận trực tiếp tại Hội thảo đã đề cập tương đối toàn diện từ giác độ lý luận cũng như góc độ thực tiễn của vấn đề. Các ý kiến sẽ được Lãnh đạo KTNN nghiên cứu, tiếp thu tối đa để KTNN có nhiều đổi mới, sáng tạo và khoa học, xây dựng các giải pháp hữu hiệu trong triển khai hoạt động kiểm toán để đạt được nhiều thành tựu trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị được Đảng, Nhà nước  và nhân dân giao phó.

Thay mặt cơ quan tổ chức Hội thảo, GS.TS Đoàn Xuân Tiên tuyên bố bế mạc Hội thảo, một lần nữa, thay mặt lãnh đạo KTNN, GS.TS Đoàn Xuân Tiên xin chân thành cảm ơn sự có mặt của tất cả quý vị, các cơ quan thông tấn báo chí, phát thanh truyền hình của Trung ương và địa phương đã theo dõi, tuyên truyền góp phần vào sự thành công của Hội thảo.

Tùng Lâm