Choáng váng...thông tin
Đến thời điểm
này, các DN niêm yết đã lần lượt công bố báo cáo tài chính năm 2008. Điều rất
đáng lưu ý là đa số các thành viên đều có kết quả kiểm toán khác biệt so với số
công bố, thậm chí từ lãi thành lỗ. Thống kê do Stox.vn - trang web chuyên
về phân tích tài chính - chứng khoán
thực hiện, cho thấy tình trạng báo động về chất lượng báo cáo tài chính chưa
kiểm toán. Theo đó, tính đến ngày 20/4,
trong số 357 DN niêm yết trên cả hai sàn, có ít nhất 194 công ty có sự chênh
lệch kết quả kinh doanh trước và sau kiểm toán, trong đó không ít DN có chênh
lệch kết quả kinh doanh rất lớn (trên 10%). Ấn tượng nhất là chênh
lệch kết quả kinh doanh trước và sau kiểm toán của 2 DN thuộc họ nhà Kinh Đô là
KDC và NKD. Với chênh lệch 202,978 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế trước và sau kiểm
toán, từ lãi 142,376 tỷ đồng về lỗ 60,602 tỷ đồng, KDC đang là DN xếp số một về
khoảng cách chênh lệch lợi nhuận. Một người anh em của KDC là NKD cũng có mức
chênh lệch lợi nhuận sau thuế trước và sau kiểm toán hơn 38 tỷ đồng, từ mức lãi
hơn 39 tỷ đồng còn chưa đầy 1 tỷ đồng. Trong các DN có chênh lệch kết quả kinh
doanh trước và sau kiểm toán lớn, một số công ty không chỉ chênh lệch về số
tuyệt đối lớn mà còn nắm giữ tỷ lệ chênh lệch ở mức choáng váng. Trường hợp của
Công ty Nam Vang (NVC) có chênh lệch lợi nhuận trước và sau kiểm toán lên
đến…8.500%, từ lãi 0,529 tỷ đồng về lỗ 44,423 tỷ đồng. Hay trường hợp của Công
ty Thủy sản Minh Phú (MPC), chênh lệch lợi nhuận trước và sau kiểm toán là
1.043,94%, từ lãi 4,036 tỷ đồng về lỗ 38,097 tỷ đồng.
Việc chênh lệch
một vài trăm triệu đồng, thậm chí là vài tỷ đồng… giữa doanh thu, lợi nhuận
trước và sau kiểm toán là bình thường, vì có thể có những sai sót nhỏ trong
cách tính toán, phân loại một số khoản thu, chi của DN và công ty kiểm toán.
Nhưng thật khó hiểu với những khoản chênh lệch rất lớn, thậm chí thay đổi hoàn
toàn cán cân lỗ - lãi tại một số nơi. Thống kê của
Stox.vn cho thấy, có tới 47 DN có chênh lệch kết quả kinh doanh trước và sau
kiểm toán lên tới trên 50%. Nhiều công ty vốn đã lỗ, sau kiểm toán còn
bị lỗ nặng hơn rất nhiều, như FPC từ lỗ 44,4 tỷ đồng về lỗ 83,2 tỷ đồng; TPC từ
lỗ 51 tỷ đồng về lỗ 61,6 tỷ đồng. Còn theo
thống kê trên báo chí, có gần 200 DN trên tổng số 357 DN niêm yết có kết quả
kiểm toán khác biệt so với con số công bố, trong đó có nhiều DN có mức chênh
trọng yếu lên tới hàng trăm tỷ đồng, biến lãi thành lỗ. Nhận định về vấn
đề này, không ít chuyên gia cho rằng có
thể coi đây là một hồi chuông cảnh báo lớn và
hồi chuông này càng gióng lên sớm bao nhiêu thì càng có lợi cho thị trường nói
chung và NĐT nói riêng bấy nhiêu.
Thực tế cho thấy, trong bối cảnh nền kinh tế nói chung
cũng như các DN nói riêng đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức
thì các áp lực báo cáo tài chính càng trở thành vấn đề lớn. Chính vì thế mà
theo đánh giá của một số chuyên gia, năm 2008 là năm bộc lộ nhiều vấn đề về báo
cáo tài chính nhất từ trước đến nay. Phía sau đó là yêu cầu tăng cường minh
bạch hóa thông tin tài chính từ phía DN, yêu cầu bảo vệ lợi ích của thị trường
và của NĐT.
Cần chế tài đủ mạnh?
Thực tế trong
thời gian qua cho thấy lòng tin của các NĐT đối với các DN niêm yết đã bị thử
thách quá nhiều và đã có nhiều lúc lòng tin này bị tổn thất nặng nề. Tính trung
thực và trách nhiệm của DN trong các báo cáo tài chính vốn đã được mổ xẻ trong
nhiều năm qua nhưng đáng lo ngại là hầu như chưa được cải thiện là mấy. Trong
đó, nổi cộm nhất là tình trạng DN vừa công bố lãi nhưng ngay sau đó biến thành...
lỗ. Những DN đã công bố ít nhiều cũng gây thất vọng cho NĐT không chỉ ở việc
bất ngờ lỗ nặng mà còn cả ở sự sơ sài trong báo cáo tài chính như thiếu trích
lập dự phòng tài chính trong các báo cáo trước đó, thiếu báo cáo lưu chuyển
tiền tệ, cân đối thu chi không rõ ràng...; Báo cáo tài chính (quý, bán niên,
năm) thiếu kiểm soát của kiểm toán; DN bỏ quên việc công bố thông tin về tiến
độ sử dụng vốn sau phát hành; nội dung công bố thông tin trên website của DN sơ
sài, không cập nhật... Bên cạnh đó là không ít sự vi phạm của các của những thành
viên hội đồng quản trị khi bán một lượng lớn chứng khoán để thu về lợi nhuận
tiền mặt mà không cần thông báo trước như luật định…
Hiện thời, thông
tin về đối tượng mà NĐT gửi gắm tiền bạc và “tương lai” của mình đến từ ba
nguồn: Bản cáo bạch (do tự công ty soạn ra); các báo cáo tài chính (cũng do tự
công ty đưa ra); và các tin đồn đại. Cả ba nguồn thông tin này, nói chung,
không có gì đảm bảo chắc chắn. Có một tâm lý rất đỗi bình thường là không ai
dại gì tự khai báo về “những cái dở” của mình. Cho nên, chỉ đến khi nội bộ Công
ty Bông Bạch Tuyết xung đột thì người ta mới biết Công ty này báo lãi, nhưng
thực ra đang lỗ nặng. Do vậy, một trong những giải pháp quan trọng bậc nhất để
bảo vệ các NĐT là quy định kiểm toán độc lập đối với tất cả các công ty tham
gia và chuẩn bị tham gia TTCK. Hiện nay, trong lĩnh vực kinh doanh, luật pháp
của Việt Nam mới chỉ buộc kiểm toán độc lập đối với DNNN, DN có vốn đầu tư nước
ngoài và các tổ chức tín dụng. Còn hàng chục vạn DN, trong đó có hàng vạn công ty
cổ phần không phải chịu quy định này. Sự cần thiết của kiểm toán nhiều người đã
biết và tán đồng, nhưng hiện thời việc kiểm toán các công ty cổ phần mới chỉ
bắt buộc thực hiện khi công ty định chào bán ra công chúng.
Theo quy định hiện
nay, thời hạn để một DN niêm yết công bố báo cáo tài chính quý IV là 25 ngày kể
từ ngày kết thúc quý và thời hạn để DN niêm yết công bố báo cáo tài chính năm
đã kiểm toán là 100 ngày kể từ ngày kết thúc năm tài chính. Như vậy, trong
khoảng thời gian 75 ngày giữa 2 kỳ báo cáo, không hiểu bao nhiêu NĐT ra quyết
định sai lầm theo những thông tin mà DN công bố? Và liệu những hiện tượng này
có làm ảnh hưởng đến thói quen của NĐT, tạo tâm lý nghi ngờ và thận trọng với
chính những con số mà DN công bố trong mỗi kỳ báo cáo? Hiện nay, bên cạnh những
DN có giải trình về chênh lệch tài chính trước và sau kiểm toán thì vẫn còn
nhiều DN chưa có động tĩnh gì. Nhiều NĐT đã thắc mắc, có hay không sự cố tình
hạch toán thiếu chính xác tại những DN có chênh lệch lợi nhuận trước và sau
kiểm toán quá lớn? Đã đến lúc cơ quan quản lý cần vào cuộc để xem xét và tìm ra
nguyên nhân dẫn đến khoản chênh lệch tài chính khổng lồ tại nhiều DN. Nếu lỗ
hổng nằm ở phía DN thực thi thì cần phải có chế tài mạnh hơn để buộc DN nghiêm
túc trong việc lập và công bố báo cáo tài chính. Theo quy định hiện hành, các
DN có chênh lệch số liệu tài chính trước và sau kiểm toán từ 5% trở lên chỉ
phải giải trình, nhưng giải trình thôi là chưa đủ trong việc thể hiện trách
nhiệm của DN đối với cổ đông, với thị trường.
Mới đây, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã công bố những biện pháp nhằm
bình ổn TTCK trong thời gian tới. Đáng chú ý nhất là việc Ủy
ban Chứng khoán Nhà nước kiến nghị Bộ Tài chính và Thủ tướng Chính phủ thực
hiện nhiều giải pháp mạnh tay như tăng cường chế tài xử phạt, lập lại trật tự
về công bố thông tin và đẩy mạnh tái cấu trúc thị trường. Ông Vũ Bằng,
Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, khẳng định những sai phạm về công bố thông
tin, đặc biệt là nạn biến lỗ thành lãi của các công ty niêm yết sẽ bị xử phạt
nghiêm theo chế tài hiện hành. Hy vọng
rằng, với những sửa đổi từ cơ chế, chính sách, những lỗ hổng thiếu minh bạch về
thông tin trên TTCK sẽ được lấp đầy. Tuy
nhiên, đi cùng với nó, nhiều ý kiến cho rằng: đã đến lúc các cơ quan
chức năng phải mạnh tay đối với những sai phạm trên TTCK, có những chế tài
trừng phạt thực sự nghiêm khắc. Đây là việc cần làm ngay bởi đây chính là một
trong những nhân tố quan trọng để củng cố niềm tin, tạo thêm động lực cho thị
trường ổn định và phát triển.
Bùi Dung