Bà Lan nói:

Một nền kinh tế phát triển bền vững phải dựa trên 6 khía cạnh: Phát triển kinh tế, công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển văn hóa, vấn đề con người và vấn đề dân chủ. Với những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong vài năm gần đây, Đảng và Quốc hội cũng đã thừa nhận tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhưng chưa bền vững. Sự tăng trưởng của kinh tế Việt Nam phụ thuộc nhiều vào một số yếu tố bên ngoài, do đó nếu tăng trưởng mà không bền vững thì sự lệ thuộc ngày càng lớn, càng dẫn tới yếu tố phát triển thiếu ổn định.

P.V: Đối với nước ta, trong 6 yếu tố để một nền kinh tế phát triển ổn định, các yếu tố mang tính chất kinh tế còn nổi lên những bất cập gì, thưa bà?

Bà Phạm Chi Lan: Để nền kinh tế tăng trưởng được 1% Việt Nam cần rất nhiều vốn đầu tư mà chủ yếu là thông qua các nguồn vốn ODA, FDI. Điều này chứa đựng sẵn những bất ổn. Trong khi đó từ nguồn vốn trong nước được huy động từ nguồn thuế của dân và DN đã rất cao rồi nên không thể tăng thêm được nữa vì sẽ làm giảm động lực phát triển của DN. Một vấn đề nữa của nền kinh tế là chúng ta dựa quá lâu, quá nhiều vào lực lượng lao động giá rẻ, hiện tại chúng ta đang rơi vào bẫy thu nhập giá rẻ. Một vấn đề khác nữa là nền kinh tế Việt Nam ưu ái quá lâu khối DN Nhà nước, dẫn đến thiếu công bằng với DN ngoài quốc doanh. Do đó trong các chiến lược phát triển kinh tế, cần nhấn mạnh vào công việc tái cấu trúc, trong đó chú trọng chất lượng hơn số lượng, hiệu quả hơn độ lớn, kỹ năng hơn lao động giá rẻ, công nghệ hơn số lượng, phát triển kinh tế tư nhân hơn đầu tư vào DN Nhà nước.

P.V: Tái cấu trúc nền kinh tế vốn là chủ trương xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta trong suốt thời gian qua, được thể hiện trong Dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng 11. Tuy nhiên từ chủ trương cho đến thực tế còn là một khoảng cách, thưa bà?

Bà Phạm Chi Lan: Khoảng cách này trong nhiều trường hợp là vấn đề con người. Đơn cử như việc xả nước thải của Vedan, không thể không nói là chúng ta chưa có các chế tài hay quy định cụ thể mà vấn đề là ở con người. Ở đây các cấp quản lý không thực hiện đúng bổn phận trách nhiệm của mình. Hoặc như để nền kinh tế phát triển ổn định rất cần một chính sách cũng ổn định trong điều hành tiền tệ. Nhưng thực tế hiện nay cho thấy từ chủ trương đến hành động đúng là còn một khoảng cách.

PV: Vậy các yếu tố không mang tính kinh tế như công bằng xã hội, môi trường, con người, văn hóa có vai trò như thế nào trong việc giữ phát triển ổn định một nền kinh tế?

Bà Phạm Chi Lan: Để phát triển kinh tế nếu bỏ qua những yếu tố này chúng ta sẽ có rất nhiều những dòng sông chết như sông Thị Vải, số sân gôn quá nhiều lấy hết đất nông nghiệp, tình trạng người dân ven đô không có việc làm sau khi đã nhận đền bù đất cho các khu công nghiệp...

Hiện nay vấn đề công bằng xã hội đang bức thiết. Trước đổi mới, sự phân cấp giàu nghèo trong xã hội là 3 lần, nay là 8,6 lần. Sự phân cấp lớn này tiềm ẩn những rủi ro mâu thuẫn trong xã hội. Khi tài sản ngày càng được tích tụ trong tay một số ít người, đặc biệt là nhóm người giàu lên từ đầu cơ đất đai thì khía cạnh khác đó là sự mất đất của những người dân ven đô. Cùng với đó là sự xuống cấp trong đạo đức xã hội hiện nay, kể cả trong giới công chức các ngành nhạy cảm như giáo dục, y tế đến phần lớn người dân. Đây là những vấn đề xã hội đáng suy nghĩ trong khi nền kinh tế đang phát triển không bền vững.

P.V: Môi trường xuống cấp là một hệ quả trực tiếp từ sự phát triển không bền vững của nền kinh tế. Quan điểm của bà về vấn đề này?

Bà Phạm Chi Lan: Vấn đề môi trường tại hai khu vực kinh tế lớn là Hà Nội và TP.HCM đang thực sự nghiêm trọng, đặc biệt ô nhiễm môi trường sống. Tại hai thành phố này có những chỉ tiêu về khói bụi, ô nhiễm nước sinh hoạt, các con sông... vượt chuẩn Việt Nam cũng như cao hơn so với thế giới. Cùng với đó là vấn nạn tàn phá rừng, dẫn đến những nguy cơ mưa lớn, lũ lụt phá hủy cơ sở hạ tầng xã hội và kinh tế khiến Nhà nước và người dân lại phải mất thời gian gây dựng lại. Khai thác và tận thu, XK nguồn tài nguyên thô, ít giá trị XK cũng khiến chúng ta cạn kiệt tài nguyên, đến khi xây dựng được nhà máy lọc dầu Dung Quất thì nguồn dầu trong nước sắp cạn kiệt, sắp tới dự kiến sẽ phải NK dầu nguyên liệu.

P.V: Xin cảm ơn bà!